Czym jest, a czym nie jest Coaching

To niesamowite, że w tak szybkim czasie coaching zyskał tak złą sławę, wynikającą z braku informacji i powszechnego przekonania, że coach to ten, który wszystko wie. Wystarczy tylko dużo zapłacić, dostać „skuteczny przepis na życie” i hurrrra 🙂

Stało się tak dlatego, że część osób podających się za coachów zaczęła dawać rady swoim klientom i mówić im jak żyć.

Miejscem na dawanie rad jest konsultacja, doradztwo lub szkolenie. W tym artykule postaram się pokazać różnice między procesami, które często są błędnie utożsamiane z coachingiem, natomiast mogą rzeczywiście idealnie ze sobą współgrać.

Definicja Coachingu

Trudno jest wskazać jedną definicję coachingu. Na przestrzeni lat powstało wiele klasyfikacji oraz podziałów mających za zadanie usystematyzowanie tego procesu.

Jedna z definicji mówi, że coaching jest interaktywnym procesem, który ma za zadanie pomóc pojedynczym osobom lub organizacjom w przyspieszeniu tempa rozwoju i w polepszeniu efektów działania. Uczestnikami procesu coachingu jest coach i coachee (klient). W przypadku coachingu grupowego (zespołowego) uczestnikami procesu są coach i zespół.

Według Polskiej Izby Coachingu, coaching to metoda wspierania rozwoju, realizowana w formie cyklu spotkań pomiędzy coachem a klientem, podczas których coach, poprzez aktywne słuchanie, zadawanie pytań oraz stosowanie innych specyficznych narzędzi i zadań rozwojowych, towarzyszy klientowi w wyznaczaniu ważnych dla niego celów, odnajdywaniu wewnętrznych zasobów potrzebnych do ich realizacji oraz ustalaniu i wdrażaniu planów działań. Coach wspiera klienta w odkrywaniu i efektywnym wykorzystaniu osobistego potencjału celem podnoszenia jakości jego życia.

Coaching koncentruje się na efektach

Coaching służy wspieraniu ludzi w osiąganiu założonych celów, w osiąganiu lepszych wyników czy zmiany w życiu. Opiera się na partnerskiej relacji między coachem a klientem. W ramach tej relacji stwarzana jest przestrzeń do refleksji nad działaniami, umiejętnościami, schematami myślenia czy przeżywanymi emocjami i ich zmianą. Coaching ukierunkowany jest przede wszystkim na praktykę. Na faktycznym wprowadzaniu zmian i wkraczaniu na nowe tereny. Z założenia jest pozytywny i koncentruje się na efektach.

W podejściu coachingowym zakłada się, że klient jest kreatywny, odpowiedzialny i zdolny do zmiany, ponieważ posiada wszelkie do tego potrzebne zasoby i ma ogromny potencjał. Dlatego to klient jest autorem zmian i to on je wskazuje.

Cel procesu coachingu i jego treść wypływa od klienta. Coach odpowiada za przebieg procesu. Ta droga pozornie wydaje się dłuższa niż w przypadku szkolenia czy doradztwa, jednak istotą jest efekt internalizacji, czyli uwewnętrznienia zmiany i potrzebnych do jej realizacji umiejętności, przekonań, sposobów i zasobów. Przyjęcia ich w sposób trwały w oparciu o pogłębioną refleksję.

Coaching to proces

Coach towarzyszy klientowi w tym procesie, tworzy jego ramy. Coaching jest procesem określonym w formie – jest planowy, ma swoją strukturę, której ramę trzyma coach.

Coach wykorzystuje całą swoją wiedzę, doświadczenie i umiejętności, by w najlepszy możliwy sposób stosować różne narzędzia, techniki i pytania coachingowe użyteczne dla klienta. Zadaniem coacha jest pomóc klientowi w wydobyciu, czasem zaskakujących i rewolucyjnych, jego własnych strategii i rozwiązań. W tym kontekście istotą coachingu jest szacunek dla klienta, jego osobowości, świata wartości i potrzeb.

Rezultatami coachingu są bardziej konkretne cele, optymalizacja działań, bardziej konkretne decyzje, pełniejsze korzystanie ze swoich naturalnych zdolności zasobów.

Coaching a pokrewne dziedziny

Coaching bardzo często błędnie kojarzony i łączony jest z innymi, pokrewnymi mu dziedzinami. W literaturze przedmiotu wskazuje się pewne istotne różnice, które z reguły są niedostrzegane i pomijane podczas interpretacji podobnych procesów.

Coaching a Mentoring

Pojęcie mentoringu wywodzi się z mitologii greckiej, według której Odyseusz, ruszając na Troję, powierzył swój dom oraz edukację syna Telemacha, swemu przyjacielowi, Mentorowi. „Przekaż mu wszystko, co wiesz”, powiedział Odyseusz, niechcący wyznaczając tym samym pewne granice mentoringu . Niektórzy ludzie używają pojęcia mentoringu zamiennie z coachingiem.

Mentor to osoba, która powinna mieć doświadczenie, w zakresie profesji, jaką para się mentee (klient), na którym bazuje pracując ze swoim podopiecznym. Coach może nie mieć takiego doświadczenia, bywają nawet sytuacje, kiedy takie doświadczenie przeszkadza.

Proces mentoringu dotyczy najczęściej działań, zachowań czy procedur. Coaching koncentruje się także na głębszych poziomach, czyli przekonaniach, wartościach czy też tożsamości klienta. Często spotykaną sytuacją jest mentor będący pracownikiem danej firmy (dłużej pracującym i na wyższym stanowisku). Coach natomiast może nie znać tak dokładnie sytuacji w danej firmie, ponieważ kluczowym dla niego jest rozwój danej osoby. Duża część procesów mentoringu koncentruje się na wdrażaniu nowej osoby do pracy (lub na nowe stanowisko). Coaching dotyczy natomiast bardzo szerokiego spectrum celów. W związku ze swoim doświadczeniem, mentor może udzielać rad i w pewnym sensie bierze odpowiedzialność za działania podopiecznego zgodnie z nimi. Coach unika radzenia, gdyż może to wpłynąć niekorzystnie na proces coachingu.

Coaching i mentoring są dwiema różnymi dziedzinami wspierania rozwoju, lecz mają również wiele obszarów wspólnych. Wiele narzędzi może być praktycznie tożsamych. Przebieg i założenia mentoringu różnią się od coachingu. Istotą mentoringu jest przekazywanie wiedzy eksperckiej natomiast coach jest ekspertem w rozwijaniu potencjału ludzkiego i nie musi znać zawodu swojego klienta.

Coaching a Szkolenie

Są to dwie różne formy wspierania rozwoju jednostki często błędnie utożsamiane. Coaching w swej istocie jest zupełnie innym rodzajem aktywności niż szkolenie. Szkolenie jest procesem nabywania wiedzy, umiejętności i zmiany postawy poprzez pracę z osobą doświadczoną w danej dziedzinie, czyli trenerem. Rolą trenera jest przekazanie wiedzy oraz pomoc w rozwijaniu nowych umiejętności. Podstawowym celem treningu jest przygotowanie uczestników do efektywniejszej pracy po jego zakończeniu .

Agenda szkolenia jest wcześniej przygotowana i zaakceptowana przez organizatora i pozostawia tylko pewną przestrzeń na improwizację (choć coraz częściej spotyka się szkolenia gdzie jest więcej miejsca na podążanie za grupą). Trener powinien posiadać umiejętności pracy z grupą, które z założenia różnią się od kompetencji coacha. Praca podczas szkolenia polega na wykorzystaniu zupełnie innych narzędzi, dodatkowo czas trwania szkolenia to często od jednego do kilku dni, natomiast jedna sesja coachingowa to jedna, do półtorej godziny. Wielu trenerów wykorzystuje podczas szkoleń różne techniki coachingowe, jednak kontrakt, intencje i podejście do klienta są w coachingu odmienne.

Główna różnica polega na tym, że szkolenia mają za zadanie dostarczyć wiedzę i umiejętności z pewną przestrzenią na odkrywanie siebie. W coachingu poszerzanie świadomości stanowi niemalże istotę spotkań. Efektem coachingu ma być osiąganie konkretnych celów. Coach towarzyszy klientowi w przechodzeniu od planowania do działania. Klient jest ekspertem w dziedzinie swojego życia i bierze osobistą odpowiedzialność za swoje zaangażowanie.

Coaching a Psychoterapia

Istnieje wiele nieporozumień, co do różnic i podobieństw pomiędzy terapią a coachingiem. Wynika to z faktu, że nie ma jednej spójnej definicji ani coachingu ani terapii. Zakres pracy terapeutów jest niezwykle rozległy, z drugiej strony coaching jako dziedzina szuka swojego miejsca w obszarze terapii.

Psychoterapia to praca z pacjentem lub klientem, który bardziej potrzebuje usunięcia psychicznych symptomów, na przykład uwolnienia od bólu psychicznego. Najczęstszą motywacją pacjenta czy klienta do wzięcia udziału w terapii jest chęć uwolnienia się od odczuwanego dyskomfortu psychicznego. W coachingu motywacją jest najczęściej chęć doskonalenia się, dążenia do pożądanych rezultatów.

Psychoterapeuta dokonuje zazwyczaj wielu interpretacji, stawia diagnozę, jest ekspertem. Przejmuje dużą część odpowiedzialności za efekty, jakie uzyskuje pacjent/klient. Coach prawie wyłącznie podąża za klientem, bazując tylko na jego interpretacji rzeczywistości.
Psychoterapia wymaga bardziej zrozumienia i pracy z doświadczeniami z przeszłości. Coaching natomiast rzadziej odnosi się do przeszłości, opierając się właściwie tylko na wspierających doświadczeniach.

Psychoterapia jest całościowym, celowym i zaplanowanym oddziaływaniem stosowanym w leczeniu zaburzeń psychospołecznych i psychosomatycznych oraz stanów cierpienia przy pomocy metod psychologicznych. Profesja ta wymaga specjalistycznego przeszkolenia podyplomowego, które prócz warsztatów, seminariów, studiowania teorii, obejmują wiele elementów praktycznych, jak staże kliniczne, superwizje, własna psychoterapia.

Cechą wspólną coachingu i psychoterapii jest to, że jako cel wyznaczają sobie poprawę funkcjonowania danej osoby, co dokonuje się przez wzrost samoświadomości i zmianę zachowań.

Coaching a Doradztwo

Doradztwo jest formą partnerskiej relacji, w czasie której przeszkolony profesjonalista, świadomy dynamiki organizacyjnej, spełnia funkcje pomysłodawcy, doradcy i eksperta zajmując się szerokim wachlarzem zawodowych i prywatnych spraw istotnych dla menadżera i jego organizacyjnych obowiązków . W coachingu to klient jest źródłem rozwiązań i pomysłów a coach jedynie wspiera jego kreatywność.

Podsumowując dotychczasowe rozważania, można pokusić się o stwierdzenie, że coaching różni się od innych form rozwoju jednostki między innymi:

• Wysokim poziomem partnerstwa i wspierania
• Wysoką personalizacją
• Równowagą pomiędzy osiąganiem wymiernych rezultatów a rozwojem
• Szerokim wykorzystaniem wewnętrznej mądrości .

Wszelkie nieporozumienia, co do różnić i podobieństw coachingu do innych form wspierania rozwoju jednostki wynikają z tego, że coaching czerpie swoje źródła z wielu dziedzin takich jak:

• Zarządzanie
• (Neuro) Kognitywistyka
• Antropologia i socjologia
• Psychologia pozytywna
• Psychoterapie krótkoterminowe (terapia skoncentrowana na kliencie, podejście ericksonowskie, podejście skoncentrowane na rozwiązaniach, terapia poznawczo behawioralna)
• Filozofia i duchowość

Coaching jako osobna profesja

Analizując istotę coachingu pojawia się pytanie o cele i funkcje, które proces ten powinien spełniać. Ze względu na uniwersalność coachingu trudno jest wymienić jego wszystkie zadania. Coaching stał się osobną profesją. Przez długi czas Izba Coachingu dążyła do wpisania zawodu coacha do klasyfikacji zawodów w Polsce.

Według definicji zawodu w klasyfikacji Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej (kod zawodu 235920) Trener osobisty (coach, mentor, tutor) pomaga klientowi dokonywać zmiany w rozwoju osobistym i zawodowym oraz realizacji wyznaczonych celów; wspiera proces zmiany we wszystkich obszarach życia: odkrywa niewykorzystany potencjał człowieka w sesjach indywidualnych i zbiorowych; wzbudza motywację do działania; wspólnie z klientem znajduje skuteczne rozwiązania.

Główny cel coachingu można określić, jako wspieranie klienta w osiąganiu celów i w realizowaniu zaplanowanych zadań. Coach nie działa i nie decyduje za klienta, dokładnie tak samo jak trener nie rozgrywa meczu za sportowca. Coaching dostarcza narzędzia, uczy nowych umiejętności, pomaga przekraczać ograniczające przekonania, pomaga odkrywać wspierające wartości. Coach nastawiony jest na pomoc w poszukiwaniu odpowiedzi, kierunków zmian i działań zwiększających efektywność i jakość funkcjonowania.

Przeczytaj także: Jak zatrzymać najlepszych pracowników w firmie?